RZEŹBA DZISIAJ 4: ANTY-POMNIK: NIETRADYCYJNE FORMY UPAMIĘTNIANIA. Międzynarodowa konferencja zorganizowana przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku 14–16 listopada 2019

Konferencja jest kontynuacją cyklu zatytułowanego „Rzeźba dzisiaj” rozpoczętego w 2016 roku. Do tej pory odbyły się 3 edycje poświęcone kolejno: pojęciu rzeźby współczesnej, rzeźbie w przestrzeni publicznej, sztuce w krajobrazie i parkom rzeźby. Kolejną konferencję postanowiliśmy poświęcić pomnikom i anty-pomnikom. Kuratorkami konferencji są Eulalia Domanowska, dyrektor Centrum Rzeźby Polskiej i Marta Smolińska, profesor Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, współtworzące program orońskich konferencji od pierwszej edycji cyklu „Rzeźba dzisiaj”.

Robert Musil pisał: „W przypadku pomników tym, co najbardziej rzuca się w oczy jest to, że się ich nie zauważa. Nie ma na świecie niczego, co byłoby tak niewidoczne jak pomniki [...]”. James E. Young, twórca pojęcia anty-pomnika, uważa, że tradycyjne pomniki nie przypominają o upamiętnianych wydarzeniach, a wręcz przeciwnie – niwelują pod postacią uprzedmiotowionego mitu i prostych objaśnień głębokie rozumienie historii. Pomniki odciążają zatem pamięć, stając się obiektem przeniesienia odpowiedzialności, stanowiąc nie tyle formę pobudzającą do pracy pamięci, co prowadzącą do jej zaniechania i w rezultacie – do zapomnienia. Od połowy lat 80. rozwija się forma krytycznego pomnika, której jednym z czołowych przedstawicieli i zarazem teoretyków jest Jochen Gerz. To w odniesieniu do analizy jego dzieła James E. Young zaproponował termin anty-pomnik. Anty-pomnik często operuje niewidzialnością, przestrzenią negatywową, bywa nomadyczny i procesualny, zapraszając odbiorców do interakcji.W Polsce anty-pomniki wciąż są rzadkością. Nieustająco cierpimy na statuomanię i hołubimy tradycyjne formy pomnikowe. Celem kolejnej edycji konferencji „Rzeźba dzisiaj IV: Anty-pomnik: nietradycyjne formy upamiętniania” w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku nie jest jednak ubolewanie nad tym, jak wiele złych pomników w Polsce powstało i wciąż powstaje, lecz przeanalizowanie najciekawszych anty-pomników z całego świata i próba wskazania innych wzorców niż tradycyjne, figuratywne i pełne patosu.Zostaną postawione m.in. następujące pytania:

• Jakie formy upamiętniania są adekwatne do współczesnej mentalności odbiorców, żyjących w epoce postmedialnej, zdominowanej przez rzeczywistość wirtualną?
• Jakie anty-pomniki są zdolne upamiętniać wybrane wydarzenia w czasach kryzysów i migracji?
• Czy anty-pomnik może funkcjonować w przestrzeni wirtualnej?
• Jakie wydarzenia najczęściej podlegają upamiętnianiu przez anty-pomniki?
• Czy od czasów pierwszych dzieł Jochena Gerza ustalił się już kanon anty-pomników?
• Jakie artystki i artyści są dziś najwybitniejszymi twórcami anty-pomników?
• W jaki sposób anty-pomnik staje się procesualny i interaktywny?
• Anty-pomniki a kontekst polityczno-historyczny?
• Jaką rolę anty-pomnik przypisuje odbiorcom?
• Definicje i różne rodzaje anty-pomników.

Organizator: Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Partnerzy:  Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, British Council, Prohelvetia Austriackie Forum Kultury Instytut Goethego

PROGRAM: 14 listopada 2019 (czwartek) / 14 November 2019 (Thursday) 10.00 – Powitanie gości i otwarcie konferencji – Eulalia Domanowska – dyrektorka Centrum Rzeźby PolskiejWelcome speech – Eulalia Domanowska – Director of the Centre of Polish Sculpture in Orońsko 10.15 – Wprowadzenie w ideę i strukturę programu konferencji – prof. UAP dr hab. Marta Smolińska – moderatorka konferencjiIntroduction into the programme and the subject matter of the conference– prof. UAP dr hab. Marta Smolińska – Chair of the conferenceSekcja I / Part I 10.30 – dr Wojciech Szymański, adiunkt w Zakładzie Historii Sztuki i Kultury Nowoczesnej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego / Assistant Professor in the Department of the History of Modern Art and Culture Warsaw University Pomnik – nie-pomnik, pamięć – nie-pamięć: tradycyjne i nietradycyjne formy upamiętniania Zagłady na krakowskim Podgórzu / Monument – Non- monument; Memory Non-memory: traditional and non-traditional forms of commemoration of Holocaust at Pogórze District in Cracow 11.00 – Dr Justyna Balisz-Schmelz, adiunkt w Zakładzie Historii Sztuki i Kultury Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego; wykładowca Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego / Assistant Professor in the Department of History of Art at Warsaw University; Lecturer at the Faculty of Polish Studies at the Jagiellonian UniversityAntypomnik a medialne ramy pamięci / Anti-monuments and Media Constructed Memory11.30 – Zhanna Kadyrova – artystka, Ukraina / artist, UkraineUwagi o swojej praktyce artystyczej / Remarks on her artistic practice 11.50 – Paulina Pukyte, artystka, autorka tekstów, kuratorka, Londyn–Wilno / an artist, writer, curator, London–VilniusTam i nie tam: (Nie)możliwość pomnika / There and Not There: (Im)possibility of a Monument12.20 – dr Katarzyna Krzykawska, Katedra Sztuki Krajobrazu, SGGW, Warszawa / Department of Landscape Art, University of Life Sciences, WarsawUpadli bohaterowie późnej demokracji / The Fallen Heroes of Late Democracy 12.50–13.30 – dyskusja / discussion 13.30–14.30 – przerwa obiadowa / lunch break 14.30–15.00 – oprowadzanie po wystawie Macieja Szańkowskiego – Anna Maria Leśniewska, kuratorka ekspozycji / guided tour at the exhibition of Maciej Szańkowski – Anna Maria Leśniewska, curator of the exhibitionSekcja II / Part II 15.00 – dr hab. Corinna Tomberger, niezależny badacz, autorka tekstów, Berlin / freelance researcher, writer, BerlinNacjonalizacja anty-pomnika: refleksje na temat niemieckiej polityki pamięci po 1989 roku/ Nationalizing the Anti-monument: Thoughts on German Policies of Remembrance after 198915.30 – Taave Talvi, artysta, Katedra Instalacji i Rzeźby Estońskiej Akademii Sztuki / artist, Department of Installation and Sculpture of Estonian Academy of ArtsProjekt Paldiski. Studium przypadku / Project Paldiski. Case Study16.00 – prof. dr Miško Šuvaković, Wydział Mediów i Komunikacji Uniwersytetu Sztuki w Belgradzie / Faculty of Media and Communication at the University of Arts in BelgradeAnty-pomniki w byłej Jugosławii / Anti-monuments in former Yugoslavia16.30–18.00 – dyskusja / discussion15 listopada 2019 (piątek) / 15 November 2019 (Friday)Sekcja I / Part I10.00 – prof. UAP dr hab. Marta SmolińskaPodsumowanie pierwszego dnia konferencji / Conclusion of the first day of the conference10.30 – dr Agnieszka Kłos, Katedra Historii Sztuki i Filozofii Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu / Department of History of Art and Philosophy, Academy of Fine Arts in WrocławPrzestrzenie Birkenau / Spaces of Birkenau11.00 – Ágnes Erőss, Wydział Nauk Uniwersytetu Eötvös Loránd w Budapeszcie / Faculty of Sciences at Eötvös Loránd University in BudapestGeografia anty-pomnika: badanie roli przestrzeni i przestrzenności w miejscu pamięci / The Geography of a (Counter) Memorial: exploring the role of space and spatiality in a memorial site11.30 – Anne Peschken i Marek Pisarsky, artyści wizualni, Polska–Niemcy / visual artists, Poland–Germany Wędrująca boja – mobilny anty-pomnik o otwartej treści / A Wandering Buoy – an open content, mobile anti-monument 11.50 – dr Siri Peyer, asystent w Lucerne School of Art and Design / Assistant lecturer at Lucerne School of Art and Design„Robert Walser-Sculpture” (2019) – Nietrwałe pomniki Thomasa Hirschhorna / The Robert Walser-Sculpture (2019) – The Precarious Monuments of Thomas Hirschhorn12.20 – Æsa Sigurjónsdóttir, profesor nadzwyczajny historii sztuki i teorii sztuki na University of Iceland / Associate Professor of History of Art and Art Theory at the University of IcelandAgonistyczna interwencja i dyskurs polityczny w mieście. Anty-pomnik i wpływ wystaw plenerowych w Reykjavíku/ Agonistic Intervention and Political Discourse in the City. Anti-monument and the Impact of Open Air Exhibitions in Reykjavik12.50–13.30 – dyskusja / discussion13.30–14.30 – przerwa obiadowa / lunch break14.30–15.15 – spacer po Parku Rzeźby, oprowadzanie po wystawie Marleny Kudlickiej z kuratorką wystawy Dorotą Monkiewicz oraz Visitation z kuratorką wystawy Weroniką Elertowską; premierowa prezentacja pracy Maurycego Gomulickiego „Queen” oraz Joanny Krzysztoń & Grzegorza Rogali „Antypody” / walk around the Sculpture Park, guided tour of Marlena Kudlicka’s exhibition with Dorota Monkiewicz – curator of the exhibition and Visitation with Weronika Elertowska – curator of the exhibition; premiere presentation of Maurice Gomulicki's "Queen" and Joanna Krzysztoń & Grzegorz Rogala "Antipodes"

Sekcja II / Part II 15.15 – dr Patrycja Cembrzyńska, autorka tekstów, Kraków / writer, Cracow W innym rytmie. Anty-pomniki i kontrkultura / In a Different Rhythm. Anti-monument and Counter-Culture 15.45 – Alejandro Martin Naranjo, kurator i producent w ESPRONCEDA – Center for Art & Culture, Barcelona / curator and producer in ESPRONCEDA – Center for Art & Culture, BarcelonaOdnawianie przestrzeni publicznej za pomocą wirtualnych dzieł sztuki we współczesnym kontekście prawdziwego / wirtualnego życia obywateli / Refurbishing the Public Space by Virtual Artworks in a Contemporary Context of Real / Virtual Citizens Life 16.15 – Agnieszka Sural, krytyk sztuki, Warszawa / art critic, WarsawPomnik neurotyków. Kałuża Oskara / A Monument of Neurotics. Oskar’s puddle16.35 – Wojciech Kozłowski, dyrektor BWA w Zielonej Górze /  Director of BWA Gallery in Zielona GóraRoberta Kaji anty-pomnik Wydarzeń Zielonogórskich – kontekst polityczny, społeczny i artystyczny/ Robert Kaja’s Anti-monument to the Zielona Góra Events – Political, Social and Artistic Context 17.05 – Monika Weiss, artystka, Nowy Jork; profesor w Sam Fox School of Design, Washington University in St. Louis / artist, New York; Associate Professor at Washington University's Sam Fox School of Design & Visual ArtsLeżąca Brama Zwycięstwa – Pamięć, zapomnienie, płaskość, gniew. Notatki do projektu / Victorious Gate Lying Down – Memory, Amnesia, Flatness, Wrath. Project Notes 17.25 – dr Martin Zebracki, profesor geografii krytycznej, Uniwersytet w Leeds / Associate Professor of Critical Human Geography, University of Leeds, UKTęcza: zawłaszaczanie „kolorowego” anty-normatywnego pomnika / Tęcza: The Becomings of a “Colourful” Counter-Normative Monument 17.45–18.30 – dyskusja / discussion

16 listopada 2019 (sobota) / 16 November 2019 (Saturday) Panel 10.00–13.30 Andrzej Paruzel – artysta, Warszawa / artist, Warsaw Świadectwa obecności i nieobecności pomnika zaprojektowanego przez Władysława Strzemińskiego i Katarzynę Kobro w Koluszkach / Testimonies to the Presence and Absence of the Monument Designed by Władysław Strzemiński and Katarzyna Kobro in Koluszki

Agnieszka Tarasiuk – główny kustosz Muzeum Rzeźby Xawerego Dunikowskiego w Warszawie / Chief Curator of The Xawery Dunikowski Museum of Sculpture in WarsawPomniki w Europie Środkowo-Wschodniej / Monuments in the Central and Eastern Europedr Katarzyna Trzeciak – Katedra Krytyki Współczesnej Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie / Department of Contemporary Critique at the Polish Language Studies of Jagiellonian University in CracowPrzeciw-pamięć w czasie kryzysów wyobraźni. Rzeźby, materiały i formowanie przyszłości / Counter-memory In the Days of Imagination Crises. Sculptures, Materials and Forming the FuturePrezentacja filmu o Władysławie Hasiorze/ Film screening on Władysław HasiorJulita Dembowska – kurator, Galeria Władysława Hasiora / Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem / curator of Władysław Hasior Gallery / Tatra Museum in ZakopaneKomentarz do filmu / Commentary on the film • Paweł Sosnowski – dyrektor Galerii Propaganda w Warszawie / Director of Propaganda Gallery in WarsawPomniki i anty-pomniki / Monuments and Anti-monuments • prof. dr hab. Marek Wasilewski – Wydział Intermediów Uniwersytetu Artystycznym w Poznaniu / Department of Intermedia at the University of Art in Poznań Pomnikoterapia Krzysztofa Wodiczki / Monument Therapy of Krzysztof Wodiczko. Około godziny 14.00 – zakończenie konferencji. (za: CRP Orońsko)