Opat Wąchocka o. Eugeniusz Augustyn podkreśla, że klasztor jest znaczącym obiektem europejskiego dziedzictwa kulturowego, największym zespołem romańskim w Polsce. Został zbudowany na przełomie XII i XIII w. - Jest jednym z najpiękniejszych i najcenniejszych przykładów architektury romańskiej w Polsce. Od chwili powrotu cystersów do Wąchocka, na początku lat 50-tych ubiegłego wieku, trwa proces przywracania zabytku do dawnej świetności. Był czas, szczególnie w czasie zaborów, kiedy klasztorowi groziło rozebranie. Nasz klasztor to historia Polski. Dlatego staramy się, by został wpisany na prestiżową listę zabytków o szczególnym znaczeniu dla kultury kraju - powiedział opat Wąchocka.

W diecezji radomskiej znajduje się jeden zabytek, który został wpisany na listę Pomnik Historii. Jest to opactwo cysterskie w Sulejowie.

Pomnik Historii jest jedną z czterech form ochrony zabytków. Od roku 1994 do chwili obecnej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wpisał 58 obiektów na listę Pomników Historii. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. W trybie przewidzianym dla jego uznania, przewidziana jest możliwość cofnięcia uznania zabytku nieruchomego za Pomnik Historii.

Początki klasztoru cystersów sięgają 1179 r. W Wąchocku zachowało się bardzo wiele elementów dawnego klasztoru - w skrzydle wschodnim armarium (skarbiec, gdzie przechowywano m.in. księgozbiór), kapitularz, fraternia (sala wspólnej pracy), a na piętrze dormitorium, w skrzydle refektarz z bogatą kamieniarką romańską. W XV w. kościół przebudowano w stylu gotyckim. W następnym stuleciu dobudowano pałac opacki.