Działania o charakterze ochrony czynnej polegały na wsiedleniu raków błotnych (stawowych) Astacus leptodactylus do zbiornika wodnego, który spełnia warunki odpowiednie dla bytowania i rozmnażania tego gatunku, na co wskazywały wcześniejsze doświadczenia.

Wsiedlone raki będą stanowiły stado podstawowe. Wiosną, samice z tego zbiornika wraz ze złożonymi jajami pod odwłokiem, będą przeniesione do pobliskiej wylęgarni w Augustowie należącej do Kozienickiego Parku Krajobrazowego, gdzie złożą jaja, z których wylęgną się młode osobniki. Po osiągnięciu odpowiednich rozmiarów i właściwej twardości pancerzyka raki zostaną wpuszczone do zbiorników i cieków wodnych, wcześniej poddanych ocenie warunków bytowania. Dzięki temu wzmocniona lub odbudowana zostanie liczebność lokalnych populacji tego gatunku. Prowadzony będzie także monitoring raków i stanu ich siedlisk. Przedsięwzięcie koordynował dr Witold Strużyński z Katedry Biologii Środowiska Zwierząt Instytutu Nauk o Zwierzętach SGGW, specjalista w dziedzinie ochrony raków, który od wielu lat zajmuje się tym zagadnieniem w Puszczy Kozienickiej. W akcji wzięli udział przedstawiciele Nadleśnictwa Kozienice, RDLP w Radomiu oraz Kozienickiego Parku Krajobrazowego im. prof. Ryszarda Zaręby.

Rak błotny jest gatunkiem objętym częściową ochroną. Uznawany jest za gatunek rodzimy, gdyż w Polsce występuje od XIX wieku (początkowo zamieszkiwał tereny Morza Czarnego i Kaspijskiego). Jego biologia jest podobna do raka szlachetnego. Gatunek ten ma jednak mniejsze wymagania co do czystości wody, zasiedla zbiorniki o zamulonym dnie i inne wody o podobnych warunkach. Od rodzimego raka szlachetnego odróżnia go wygląd szczypiec – rak błotny ma je dłuższe i węższe, ma też bardziej miękki i pokryty drobnymi kolcami pancerz.

Przyczyną spadku liczebności raków była niekontrolowana pod koniec XIX wieku eksploatacja dzikich populacji, która trwała przez dziesiątki lat i spowodowała sprowadzanie raków amerykańskich jako alternatywy. Te z kolei przywiozły ze sobą dżumę raczą, chorobę wywoływaną przez mikroskopijne grzyby pasożytnicze, która wraz z chemizacją rolnictwa i melioracjami zdziesiątkowała populacje rodzimych gatunków. O siedliska z rodzimymi rakami konkurują też inwazyjne gatunki obce – rak pręgowaty, rak sygnałowy i rak marmurkowy.
To nie pierwsze wsiedlenia raków na terenie Puszczy Kozienickiej. W 2020 roku raki szlachetne, które mają inne wymagania co do rodzaju i jakości wody, wpuszczono do strumienia na terenie Nadleśnictwa Zwoleń. Podobne działania prowadził także Kozienicki Park Krajobrazowy. Zadania dotyczące odbudowy populacji raka szlachetnego i błotnego w Puszczy Kozienickiej wykonywano w ramach projektu „Ochrona bioróżnorodności w mazowieckich parkach krajobrazowych” realizowanego przez Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych – Kozienicki Park Krajobrazowy ze środków RPO woj. mazowieckiego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach realizacji projektu powstała wylęgarnia raków w ośrodku edukacyjnym w Augustowie, gdzie trafią dorosłe samice ze stada podstawowego w Nadleśnictwie Kozienice.

Ochrona raków wymaga współdziałania różnych środowisk, w tym naukowców, przyrodników i leśników. Działania na terenie RDLP w Radomiu są realizowane w związku z porozumieniem zawartym w grudniu 2023 roku przez Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Radomiu, Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Instytut Nauk o Zwierzętach, Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych i Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne. Dotyczy ono podejmowania wspólnych działań na rzecz aktywnej ochrony rodzimych gatunków raków i ryby różanki w wodach na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów w Radomiu, w tym w granicach Kozienickiego Parku Krajobrazowego im. prof. Ryszarda Zaręby.

Na terenie nadleśnictw RDLP w Radomiu znajduje się wiele siedlisk odpowiednich dla raka błotnego i szlachetnego, głównie niewielkich zbiorników wodnych i drobnych cieków, nieużytkowanych i niezbyt często penetrowanych przez ludzi.

Edyta Nowicka, rzecznik prasowy RDLP w Radomiu.