Radom 90.7 FM | Końskie i Opoczno 94 FM | Skarżysko Kam. 94.5 FM | Kozienice 97.9 FM
Na antenie:
PRZEBOJE Z NUTĄ NOSTALGII
Radio Plus Radom
Patron dnia: św. Franciszka Ksawera Cabrini, dziewica i zakonnica
Dziś jest: Niedziela, 22 grudnia 2024

RADOM

Jemioła - symbol życia i płodności

środa, 22 grudnia 2021 11:10 / Autor: Monika Nowakowska
Jemioła - symbol życia i płodności
foto:wikipedia
Monika Nowakowska

Jemioła to obok udekorowanej choinki obowiązkowy element świątecznej dekoracji domu. Wieszany u sufitu pęk jemioły ma zapewnić pomyślność i odpędzać złe moce. Jemioła to jeden z symboli Bożego Narodzenia.

Jemioła pospolita, która w Polsce była znana również jako strzęśla, homela, zimorost czy kołtun, to półpasożytniczy krzew zaliczany do rodziny sandałowcowatych – tej samej, z której pochodzi cenne, indyjskie drzewo sandałowe, uznawane za święte w religiach buddyjskich i hinduistycznych. Sandałowce częściowo czerpią substancje odżywcze z korzeni innych roślin, jemioła zaś zagnieżdża się na drzewach (głównie liściastych – najczęściej topolach, ale również na lipach, klonach, brzozach i drzewach owocowych oraz sosnach) i wrasta w nie korzeniami, które wnikają pod korę i za pomocą ssawek pobierają wodę i sole mineralne. Z cech pozytywnych – stanowi zimową stołówkę, gdyż w grudniu dojrzewają jej owoce, białe jagody, które są przysmakiem ptaków. Rozprzestrzenia się dzięki nim – one zjadają owoce, a następnie wydalają niestrawione nasiona rozsiewając je na innych drzewach. Odchody te są lepkie dzięki kleistemu miąższowi jagód, przez co łatwo przyklejają się do gałęzi. Głównymi pomocnikami w ekspansji jemioły na kolejne drzewa są jemiołuszki i paszkoty.

Współcześnie jemioła – zawieszona nad drzwiami lub pod sufitem – stała się nieodłącznym elementem świątecznych dekoracji. Również moda na wymianę pod nią pocałunków weszła na stałe do zwyczajów bożonarodzeniowych. Panuje przekonanie, że taki pocałunek wróży miłość, szczęście i powodzenie na lata, że magia rośliny umocni uczucie i zapewni trwałość związku, co tylko sprzyja popularności tej praktyki. Zwyczaj całowania się pod jemiołą wywodzi się ze świąt noworocznych – zielona roślina wisiała wtedy pod powałą domu, wprowadzając do niego porządek sacrum i odnawiając sytuację mitycznego początku. Punkt pod nią stawał się świątecznym centrum świata, a całowanie się tam lokowało parę w innym, pozaczasowym uniwersum i pozwalało wierzyć, że spełnią się marzenia o miłosnym spełnieniu. Do Polski zwyczaj ten przybył z Anglii – wiadomo, że był znany na Wyspach co najmniej od początku XVIII wieku. Jednak legendy wspominające magiczne właściwości jemioły są znacznie starsze, pochodzą z wierzeń licznych kultur już z czasów przedchrześcijańskich - mówi etnolog Aleksandra Pajek z Muzeum Wsi Radomskiej:

- Zwyczaj przynoszenia jemioły do domu, łączenie jej z Bożym Narodzeniem związany jest z tym, że jest to czas świąteczny, czas kiedy łączą się elementy sacrum z elementami profanum.Jemioła dotyka sfery sacrum, o czym decyduje wiele jej szczególnych właściwości.O kulturowym znaczeniu jemioły zadecydowało wiele jej szczególnych właściwości. Jednym z ważniejszych było miejsce jej występowania – tłumaczy.

Przed wiekami uznawano jemiołę za dar od bogów, przedmiot czci i podziwu, magiczne ziele o wielkiej mocy, które zbierano z ostrożnością i starannością. Wierzono, że chroni przed złymi duchami oraz sprowadza do domu dostatek i pomyślność. Miała również sprzyjać zakochanym i zapewniać siły witalne i płodność:

- Krzew ten, jak widać, miał posiadać niemal wszystkie zalety i wiele magicznych właściwości. Umieszczona w domostwach miała sprowadzać bogactwo, miłość, zgodę i wszelką pomyślność. Wzmacniała siły witalne. Chroniła przed czarownicami, złymi duchami, urokami, piorunami. Zapobiegała otruciom. Wkładano ją do łóżeczek, aby chronić dzieci przed przestrachem, nocnymi koszmarami[10]. Wierzono, że ziele jemioły dodane do ciepłej kąpieli wzmocni skutecznie słabowite dziecko. Dodawana świniom do paszy miała je chronić przed chorobami. Trzykrotne uderzenie rózgą z jemioły sprawiało, że krowa sprawiająca problemy stawała się posłuszna. Wierzono również, że posiada moc otwierania wszystkich zamków, nawet bram piekielnych, dając możliwość bezpiecznego poruszania się po diabelskim królestwie - dodaje.

Jemioła miała także zastosowanie w lecznictwie – uważano ją za panaceum na wszelkie choroby, antidotum na wszelkie trucizny:

Powszechnie stosowano wywar przy kołtunie (stąd też i jedna z jej nazw gwarowych), tłumacząc to zalecenie podobieństwem (w myśl zasady sygnatur) – kulista jemioła na drzewie miała przypominać skołtunioną głowę, czyli kształt lekarstwa kojarzono z kształtem choroby lub części ciała przez nią zaatakowanej. Nie bez znaczenia był tu również pasożytniczy charakterem zarówno schorzenia, jak i antidotum.- Ciekawie motywowano używanie jej w – lub raczej przeciwko – tzw. wielkiej chorobie, czyli epilepsji: jemioła rośnie wysoko, na dębie. Nie spada. Tak samo nie upadnie powalony padaczką ten, kto będzie miał w kieszeni jej listek, kto wypije trochę odwaru z niej.  Napar z ziela jemioły stosowano przy chorobach serca i naczyń (szczególnie przy nadciśnieniu), kaszlu, problemach przewodu pokarmowego, przy przeziębieniu, bólach głowy, zaś odwar z jagód zalecano do picia przy suchym kaszlu. Napar, nasiadówki lub okłady w okolicy podbrzusza – przy chorobach kobiecych. Wg Kolberga odgrywała dużą rolę w zdrowiu reprodukcyjnym kobiet – herbatę z liści jemioły piły na przykład przeciw zbyt silnej miesiączce, odwaru z ziela oraz owoców używały wewnętrznie do wywołania poronienia. Korę zalecano do spożycia na różne sposoby na biegunki, reumatyzm, choroby nerwów oraz przy osłabieniu po długich chorobach, natomiast przykładana zewnętrznie miała odmiękczać wrzody i przynosić ulgę przy podagrze - tłumaczy Aleksandra Pajek.

Obecnie jemioły nie używa się zbyt często, ani samodzielnie. Jest to roślina trująca i stosowana nieumiejętnie może bardziej zaszkodzić niż pomóc. Wyciągi alkoholowe i wodne z jemioły są wykorzystywane m.in. do obniżenia ciśnienia krwi, mają też lekkie działanie moczopędne. Przedawkowanie może prowadzić do wymiotów, drgawek itp., więc nie należy ich stosować bez konsultacji z lekarzem.W magiczne właściwości jemioły wierzymy i dziś, a nawet jeśli nie i traktujemy je z przymrużeniem oka, to może i tak warto ją nabyć – ot, na wszelki wypadek…