Pochodząca z Kraśnicy pod Opocznem Ewa Bąkowska to pierwsza kobieta, której przyznany został tytuł honorowego obywatela gminy Opoczno. Taką decyzję podjęli radni podczas ostatniej sesji rady miejskiej, wyjaśnia Tomasz Łuczkowski, sekretarz miasta.

Jak dodaje sekretarz, mimo że Ewa Bąkowska w 1945 roku musiała opuścić ziemię opoczyńską, cały czas interesowała się jej historią.

Ze względu na stan zdrowia Ewa Bąkowska nie mogła przyjechać na uroczystość nadania jej honorowego obywatelstwa Opoczna. Przesłała jednak swoje podziękowania, które odtworzone zostały podczas sesji.

Przed Ewą Bąkowską tytuł honorowego obywatela Opoczna przyznany został siedmiu osobom. Kto znalazł się w gronie wyróżnionych, wyjaśnia Adam Grabowski, dyrektor opoczyńskiego muzeum.

Decyzję o nadaniu honorowego obywatelstwa Opoczna Ewie Bąkowskiej opoczyńscy radni podjęli przez aklamację.

Ewa Bąkowska urodziła się w 1931 roku w rodzinnym majątku Jaxa-Bąkowskich (herbu Gryf) w Kraśnicy. Jest córką Jerzego i Anny z Wartanowiczów. Wywodzi się ze znanej, starej rodziny szlacheckiej Jaxa-Gryf Bąkowskich, która od pokoleń zamieszkiwała Ziemię Opoczyńską.

Z rodziny tej wywodził się m.in. Henryk Bąkowski, członek Rządu Narodowego tzw. czerwonych prawników w 1863 r.; skazany na zesłanie po upadku powstania styczniowego.

Majątek Kraśnica odziedziczył syn Antoniego Gustaw, który jako prawnik pełnił urząd sędziego w Sądzie Pokoju w Opocznie.

Po Gustawie majątek w Kraśnicy przejął jego syn Jerzy Jaxa Bąkowski (ur. 17 czerwca 1897 r.). Jerzy uzyskał tytuł inżyniera rolnika na SGGW w Warszawie w 1921 roku. Gospodarował w majątku Kraśnica gdzie m.in. rozwinął hodowlę koni arabskich. Był prezesem Związku Ziemian powiatu opoczyńskiego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej, będąc jeszcze studentem, Bąkowski wstąpił jako ochotnik do 1. Pułku Kawalerii i w nim przebył kampanię wojenną. Odznaczony został m.in. Krzyżem Walecznych. Ukończył Podchorążówkę Kawalerii Rezerwy w Grudziądzu i został przydzielony jako rezerwista do 10. Pułku Strzelców Konnych w Łańcucie. Mianowany podporucznikiem, a następnie porucznikiem. W 1939 r. został zastępcą komendanta powiatowego Policji Państwowej. Po wybuchu wojny stanął na czele ok. 100-osobowego oddziału złożonego z funkcjonariuszy Policji Państwowej powiatu opoczyńskiego i oficerów rezerwy. W dniu 22 września 1939 r. dostali się do niewoli sowieckiej; osadzeni w obozie w Ostaszkowie, skąd Jerzy jako oficer przeniesiony został do Starobielska; zamordowany w Charkowie; pośmiertnie awansowany na stopień kapitana.

W okresie II wojny światowej rodzina Bąkowskich – Anna, żona Jerzego, córka Ewa i syn Stefan, służyła pomocą wycofującym się oddziałom polskim, potem oddziałowi majora Hubala oraz Armii Krajowej.

Z uczynności gospodarzy dworku w Kraśnicy wielokrotnie korzystał Oddział Wydzielony Wojska Polskiego majora Henryka Dobrzańskiego Hubala. Anna Bąkowska podarowała konia krwi arabskiej Demona majorowi Hubalowi, do którego zaprowadził go stangret Stanisław Konecki.

2 czerwca 2010 r. Ewa Bąkowska przekazała do zbiorów Muzeum Regionalnego w Opocznie dokument z podziękowaniem majora Hubala za ofiarowanego Oddziałowi Wydzielonemu Wojska Polskiego konia Demona. Dokument ten znajduje się obecnie na stałej wystawie poświęconej II wojnie światowej na Ziemi Opoczyńskiej.

W czasie okupacji Anna Maria Bąkowska wraz z dziećmi mieszkała w Kraśnicy i prowadziła majątek ziemski. Dom pełen był osób wysiedlonych, ukrywających się i partyzantów. Licznej na tym terenie partyzantce udzielano pomocy w postaci lekarstw, odzieży i żywności. Przechowywano i leczono rannych partyzantów. Anna, na zlecenie Armii Krajowej prowadziła punkt rozdziału leków, dokąd dostarczano je z Tomaszowa Mazowieckiego. Natomiast trzynastoletnia córka Ewa była chyba najmłodszą łączniczką AK na tym terenie. W domu państwa Bąkowskich ulokowany był punkt kontaktowy.

W grudniu 1944 r. dwór w Kraśnicy przygotował wigilię dla Oddziału AK pod dowództwem mjr. Adolfa Pilcha Doliny. Wojenne koleje losu sprawiły jednak, że Wigilia „Doliniaków” odbyła się nie w Kraśnicy lecz w szkole w Libiszowie. W tym czasie do majątku Jaxa-Bąkowskich skierowany został dowódca 25. pp AK mjr Rudolf Majewski ps. Leśniak.

Anna Maria Wartanowicz-Bąkowska prowadziła majątek do 1945. W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r. do dworu wkroczyły wojska radziecki. W ciągu jednej nocy ukradziono wszystko: żywy inwentarz, żywność, odzież, pościel, naczynia. Podobnie jak w przypadku innych właścicieli ziemskich, rodzina Bąkowskich musiała opuścić powiat i nie mogli zamieszkać bliżej niż 40 km od jego granicy. Początkowo Anna Maria Bąkowska z dziećmi udała się do rodziny w Piotrkowie Trybunalskim, a następnie do znajomych w Warszawie.

Syn, Stefan Bąkowski, brat Ewy Bąkowskiej, dostał się na leśnictwo w Poznaniu, a następnie ukończył wydział mechaniczny na tamtejszej politechnice. Zrobił doktorat i rozpoczął habilitację, ale śmierć w 1980 r. nie pozwoliła mu kontynuować kariery naukowej.

Anna Maria Bąkowska z córką Ewą zostały w 1948 r. aresztowane za współpracę z AK i przeciwdziałanie Gwardii Ludowej. Obie odbywały karę więzienia w Opocznie i Piotrkowie Tryb. Dalsze ich losy związane były z Gdańskiem. Tam seniorka rodu została magazynierką w jednej z klinik Akademii Medycznej, a Ewa przygotowywała się do matury. W 1983 r. po ciężkiej chorobie Anna Maria Wartanowicz-Bąkowska zmarła.

Ewa Bąkowska ukończyła technologię żywności na Wydziale Chemii Politechniki Gdańskiej oraz studia magisterskie w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Obecnie Ewa Bąkowska jest na emeryturze, nadal mieszka w Gdańsku. Należy do Rodziny Katyńskiej, wiele lat działała w środowisku kombatanckim AK. Wielokrotnie odwiedzała rodzinne strony oraz gościła w Opocznie.

Dwór w Kraśnicy sprzedano wiosną 2000 r. prywatnej osobie. Ewa Bąkowska bez powodzenia czyniła od 1990 roku starania o zwrot dworu z zabudowaniami. Ocalałe zabudowania nie zostały wpisane do rejestru zabytków, a nowy właściciel dworu otrzymał dokument stwierdzający, że dwór nie nadaje się do remontu i może zostać rozebrany. Został spalony. W Kraśnicy pozostał tylko grobowiec i prochy przodków rodziny Jaxa-Bąkowskich.

O dawnych właścicielach dworu w Kraśnicy przypomina krąg lip, które zasadzone zostały na pamiątkę urodzin każdego z 12 dzieci Antoniego Bąkowskiego; tablice dotyczące rodziny w kościele w Kraśnicy, groby Bąkowskich na cmentarzu przykościelnym.

Rodzina Bąkowskich z Kraśnicy jest zbiorowym bohaterem książki Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm „Dwór w Kraśnicy i Hubalowy Demon” (PIW, Warszawa 2009, 2015).

Historię rodziny Ewy Bąkowskiej opisała Lidia Świątek-Nowicka z Muzeum Regionalnego w Opocznie.